સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ, પુણે અને મહારાષ્ટ્ર પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ દ્વારા આયોજિત ‘અલ્ટરનેટિવ્સ ટૂ સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિક્સ’ વિષય પર વર્કશોપનું આયોજન કરાયું

પુણેઃ પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય (MoEF&CC) એ 12મી ઓગસ્ટ, 2021ના રોજ પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ સુધારા નિયમો, 2021ને સૂચિત કર્યા છે, જે 1 જુલાઈ, 2022થી ઓછી ઉપયોગિતા અને ઉચ્ચ કચરાની સંભાવના માટે ઓળખાતા સિંગલ-યુઝ પ્લાસ્ટિકના ઉત્પાદન, આયાત, સંગ્રહ, વિતરણ, વેચાણ અને માલનો ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકે છે.

યૂપીસી-II ડિવિઝન, સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ, દિલ્હીએ 10 ફેબ્રુઆરી, 2023ના પત્ર દ્વારા પ્રાદેશિક નિર્દેશાલયોને વિવિધ લક્ષ્ય હિસ્સેદારો માટે અખિલ ભારતીય સ્તરે ‘સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિકના વિકલ્પો’ પર શ્રેણીબદ્ધ વર્કશોપનું આયોજન કરવા સૂચના આપી છે. તદનુસાર, પ્રાદેશિક નિર્દેશાલય, સીપીસીબી, પુણેએ મહારાષ્ટ્ર પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ સાથે મળીને 28 માર્ચ 2023 ના રોજ પુણે, મહારાષ્ટ્ર ખાતે એક વર્કશોપનું આયોજન કર્યું હતું, જેમાં બિન-સરકારી સંસ્થાઓ (એનજીઓ) એ પ્રાદેશિક નિદેશાલય, પૂણે દ્વારા આયોજિત વર્કશોપમાં ભાગ લીધો હતો.

કલેક્ટર ઓફિસ, પુણે ખાતે આયોજિત કાર્યક્રમનું ઉદ્ઘાટન સૌરભ રાવ, આઇએએસ, વિભાગીય કમિશનર, પૂણે વિભાગ અને ડૉ. કુણાલ ખેમનાર, આઇએએસ, અધિક મ્યુનિસિપલ કમિશનર, પૂણે મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન, દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું, જેઓએ પોતાનું ઉદ્ઘાટન સંબોધન પણ આપ્યું હતું. ડૉ. પ્રશાંત ગાર્ગવ, સભ્ય સચિવ, સીપીસીબી દિલ્હીએ મુખ્ય વક્તવ્ય આપ્યું હતું અને સીપીસીબી પ્રાદેશિક નિર્દેશાલય પુણેના પ્રાદેશિક નિયામક ભરત કે શર્માએ સ્વાગત પ્રવચન કર્યું હતું. વર્કશોપમાં 229 સહભાગીઓએ ભાગ લીધો હતો, જેમાં 109 સહભાગીઓ (એનજીઓમાંથી 13, ઉદ્યોગમાંથી 29, સરકારી કર્મચારીમાંથી 49 અને અન્ય 18) શારીરિક રીતે હાજર હતા અને 120 સહભાગીઓએ ઑનલાઈન (વર્ચ્યુઅલ) મોડ દ્વારા ભાગ લીધો હતો.

વર્કશોપમાં વક્તાઓએ સીપીસીબી અને એસપીસીબીની પહેલ, એસયુપીના વિકલ્પોમાં એનજીઓની ભૂમિકા અને વર્કશોપના એજન્ડા અનુસાર વૈકલ્પિક વિકાસ માટે આર એન્ડ ડી પહેલ સહિત પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ મેનેજમેન્ટના વિવિધ પાસાઓની ચર્ચા કરી હતી. મિશન લાઇફ એ પર્યાવરણના રક્ષણ અને જાળવણી માટે વ્યક્તિગત અને સામુદાયિક પગલાંને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ભારતની આગેવાની હેઠળની વૈશ્વિક જન ચળવળ છે. યુનાઇટેડ કિંગડમના ગ્લાસગોમાં આયોજિત યુનાઇટેડ નેશન્સ ફ્રેમવર્ક કન્વેન્શન ઓન ક્લાઇમેટ ચેન્જ (UNFCCC)ની કોન્ફરન્સ ઓફ ધ પાર્ટીઝ (COP26)ના 26મા સત્રમાં, ભારતે આબોહવા પરિવર્તનનો સામનો કરવા માટે લાઇફસ્ટાઇલ – પર્યાવરણ માટે જીવનશૈલીનો મંત્ર શેર કર્યો.

ઉદ્ઘાટન સત્ર અને ટેકનિકલ સત્ર બે સત્રમાં આયોજિત, વર્કશોપના ઉદઘાટન સત્રની શરૂઆત મહાનુભાવો દ્વારા દીપ પ્રાગટ્ય સાથે કરવામાં આવી હતી અને ત્યારબાદ પુણેના પ્રાદેશિક નિર્દેશાલય સીપીસીબીના પ્રાદેશિક નિયામક ભરત કુમાર શર્મા દ્વારા સ્વાગત પ્રવચન કરવામાં આવ્યું હતું. વર્કશોપની થીમ પર પૂણે મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન, પૂણેના અધિક મ્યુનિસિપલ કમિશનર, પૂણે વિભાગના સત્ર સૌરભ રાવ આઇએએસ, વિભાગીય કમિશનર અને ડૉ. કુણાલ ખેમનરે સંબોધન કર્યું હતું. મુખ્ય વક્તવ્ય ડૉ. પ્રશાંત ગાર્ગવ, સભ્ય સચિવ, કેન્દ્રીય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ, દિલ્હીએ આપ્યું હતું.

મિશન લાઇફ મૂવમેન્ટ પર વિડિયો ક્લિપ્સ બતાવવા ઉપરાંત વર્કશોપમાં નવ તકનીકી પ્રસ્તુતિઓ હતી. દિવ્યા સિન્હા, ડાયરેક્ટર, યૂપીસી II વિભાગ, સીપીસીબી દિલ્હીએ પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ નિયમોના કાયદાકીય માળખા, પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ માટેની એક્શન પ્લાન અને સીપીસીબી, એસપીસીબી અને યૂએલબી દ્વારા શરૂ કરાયેલી વિવિધ ક્રિયાઓની સ્થિતિ પર ઑનલાઇન મોડ દ્વારા વિગતવાર રજૂઆત કરી હતી. તેમણે ઉભરતા કાચા માલ અને એસયુપી વસ્તુઓની અવેજીમાં વૈકલ્પિક વસ્તુઓની ઉપલબ્ધતા, સીપીસીબી, એસપીસીબી/પીસીસી, યૂએલબી દ્વારા અમલીકરણ અભિયાન અને તેમની ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓ વિશે પણ સમજાવ્યું. તેમની રજૂઆતમાં કેન્દ્રીયકૃત ઇપીઆર પોર્ટલ વિશેની વિગતો પણ સામેલ હતી.

એમપીસીબીના પ્રાદેશિક અધિકારી (બીએમડબ્લ્યુ) નંદકુમાર ગુરવે મહારાષ્ટ્રમાં પ્લાસ્ટિક કચરાનું ઉત્પાદન, પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ (પીડબ્લ્યુએમ)ને લગતા નિયમો અને મહારાષ્ટ્રમાં એસયૂપી પ્રતિબંધના અમલ અને પાલનની સ્થિતિ વિશે ચર્ચા કરી. આશા રાઉત, ડેપ્યુટી કમિશનર (એસડબ્લ્યુએમ), પુણે મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન (પીએમસી) વિસ્તારમાં પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ વ્યૂહરચનાના અમલીકરણ અને આ અમલીકરણમાં તેમનો અનુભવ શેર કર્યો, જેમાં તેમણે પુણે શહેરના પ્લાસ્ટિક કચરાના ઉત્પાદનની સ્થિતિ, સંગ્રહ અને અલગીકરણ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિશે પણ સમજાવ્યું. ગ્રાઉન્ડ લેવલ પર કચરો વ્યવસ્થાપન વ્યૂહરચના અમલીકરણ પર નિર્ણાયક અંતરને દૂર કરવા માટે એનજીઓની સક્રિય સંડોવણીને પ્રકાશિત કરી.

પ્રભજોત સોઢી, ડાયરેક્ટર, મટિરિયલ રિસાયક્લિંગ એસોસિએશન ઑફ ઈન્ડિયા, મુંબઈ અને સેન્ટર ફોર એન્વાયર્નમેન્ટ એજ્યુકેશન (સીઇઇ), વર્ચ્યુઅલ મોડમાં વર્કશોપમાં જોડાયા, અને પ્રોડ્યુસ-યૂઝ-થ્રો માનસિકતામાંથી રિફિલ-રિપેર કલ્ચર તરફ સ્થળાંતર કરવાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો, જે રિસાયકલર્સ અને વેસ્ટ પીકર્સ માટે ઉપયોગી થશે અને પ્લાસ્ટિક પેકેજિંગની મૂળભૂત જરૂરિયાતને દૂર કરવા માટે રિફિલિંગ સ્ટેશનો માટે મહત્વપૂર્ણ છે. તેમણે કમ્પોસ્ટેબલ પ્લાસ્ટિક બેગની ડાઉનસ્ટ્રીમ અસર પર ભાર મૂક્યો હતો અને તેના બદલે પ્લાસ્ટિક પેકિંગનો પુનઃઉપયોગ અને કચરાના સંવર્ધનને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું.

અર્ચના કોઠારી, ડેપ્યુટી ડાયરેક્ટર, ઉદ્યોગ વિભાગ, પુણે, મહારાષ્ટ્ર સરકારનાએ મહારાષ્ટ્રમાં એમએસએમઇ માટે સરકારી નીતિઓ અને પ્રોત્સાહક સમર્થન પર પ્રેઝન્ટેશન આપ્યું હતું. પ્રતિક ભરણે, વૈજ્ઞાનિક ‘ઇ’, સીપીસીબી આરડી પુણેના આભાર માન સાથે તકનીકી સત્રનું સમાપન થયું અને ત્યારબાદ ખુલ્લી ચર્ચા થઈ. સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિક અને ઘન કચરાને લગતા વિવિધ પ્રશ્નો સહભાગીઓ દ્વારા વક્તાઓને પૂછવામાં આવ્યા હતા અને સ્પીકર્સ/એમપીસીબી/સીપીસીબી અધિકારીઓ દ્વારા જવાબો આપવામાં આવ્યા હતા.

દુકાનો પર ઇકો-ફ્રેન્ડલી કેરી બેગ્સનો ઉપયોગ કરવા અને વર્કશોપ દરમિયાન એસયુપીનો ઉપયોગ ન કરવા માટે શોપ્સ એન્ડ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ એક્ટમાં યોગ્ય સુધારો, વિવિધ પ્લાસ્ટિક માટે કલર કોડનો ઉપયોગ જે રિસાયકલર્સ અને કચરો ઉપાડનારાઓ માટે ઉપયોગી થશે, ફિલિંગ સ્ટેશનો પુનઃઉપયોગ સંસ્કૃતિને પ્રોત્સાહન, વિકાસ એસયુપી માટે આર્થિક રીતે સધ્ધર અને સહેલાઈથી ઉપલબ્ધ વિકલ્પો, એસયુપીના વિકલ્પ તરીકે પ્લાન્ટ આધારિત (કેક્ટસ) પ્લાસ્ટિક પેકેજિંગ સામગ્રીનો વિકાસ, જાગૃતિ કાર્યક્રમો ચાલુ રાખવા અને પ્રતિબંધિત એસયુપીના વપરાશકર્તાઓ/વેપારીઓ/ઉત્પાદકો પર દંડ લાદવો જોઈએ તેવા ઉપયોગી સૂચનો સામે આવ્યા.

ઉલ્લેખનીય છે કે એનજીઓ અને અન્ય સંસ્થાઓની સૂચિ એમપીસીબી સહિત વિવિધ સ્ત્રોતોમાંથી સંકલિત કરવામાં આવી હતી અને ઇમેઇલ દ્વારા આમંત્રણો મોકલવામાં આવ્યા હતા. વર્કશોપમાં ભાગ લેવા માટે નોંધણી માટે ગુગલ ફોર્મ વેબલિંક ફરતી કરવામાં આવી હતી. વર્કશોપ વ્યાપક સહભાગિતા મેળવવા માટે હાઇબ્રિડ મોડમાં યોજવામાં આવી હતી. વર્કશોપની શરૂઆત દરમિયાન અને ઉદઘાટન સત્રની મધ્યમાં, જાગૃતિ માટે મિશન લાઇફ પર એક વિડિયો ક્લિપ દર્શાવવામાં આવી હતી.