ગરમ સમુદ્રી પ્રવાહોની ગલ્ફ સ્ટ્રીમ સિસ્ટમ 2025ની શરૂઆતમાં તૂટી શકે છેઃ અહેવાલ

નવી દિલ્હીઃ આબોહવા પરિવર્તનને લઇને ચિંતા વધારનારો એક અહેવાલ પ્રસિદ્ધ થયો છે, જેમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે ગરમ સમુદ્રી પ્રવાહોની ગલ્ફ સ્ટ્રીમ પ્રણાલી 2025ની શરૂઆતમાં તૂટી શકે છે. આ પ્રણાલી એટલાન્ટિકના પ્રવાહોને સંચાલિત કરે છે અને પશ્ચિમી યૂરોપના હવામાનને નિર્ધારિત કરે છે. તેને અંત સંભવતઃ નીચા તાપમાન અને ભયાનક આબોહવા અસરોને જન્મ આપશે, પરંતુ અગ્રણી વૈજ્ઞાનિકોએ આ અભ્યાસ પર વાંધો ઉઠાવ્યો છે અને કહ્યું કે તે સ્થાપિત વિજ્ઞાન છે. તેમનું કહેવું છે કે આ પ્રણાલી આ સંદીમાં બંધ થઇ જશે તે નિશ્ચિત નથી.

ઉલ્લેખનીય છે કે આબોહવા પરિવર્તન પરની આંતરસરકારી પેનલના સૌથી તાજેતરના મૂલ્યાંકનમાં નિષ્કર્ષ પર આવ્યો કે એટલાન્ટિક મેરિડીયોનલ ઓવરટર્નિંગ સર્ક્યુલેશન (AMOC) તરીકે ઓળખાતી સિસ્ટમ અભ્યાસ સૂચવે છે તેટલી ઝડપથી તૂટી જશે નહીં.

કોપનહેગન યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસના લેખક પ્રોફેસર પીટર ડિટલેવસને બીબીસી ન્યૂઝને જણાવ્યું હતું કે અન્ય વૈજ્ઞાનિકોએ પણ એમોકના સંભવિત પતન વિશે ચેતવણી આપી છે.” 2004થી ચિંતા છે (જે સમય માટે આપણે આ માપન કર્યું છે) કે આ પ્રવાહ નબળો પડી રહ્યો છે,” તેમણે કહ્યું. એમોક એ પ્રવાહોનો એક જટિલ સમૂહ છે જે ઉત્તરથી ધ્રુવ તરફ ગરમ પાણી લાવે છે, જ્યાં તે ઠંડુ થાય છે અને ડૂબી જાય છે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.

પરંતુ ગ્લોબલ વોર્મિંગ સાથે વૈશ્વિક તાપમાનમાં વધારો થવાથી, પીગળતા ગ્રીનલેન્ડ આઇસ કેપ અને અન્ય સ્ત્રોતોમાંથી તાજું પાણી રેડવામાં આવે છે. જો તે તૂટી જાય છે, તો તે યુરોપમાં તાપમાન 10 અથવા 15 ડિગ્રી સેલ્સિયસ ઘટાડી શકે છે અને પૂર્વીય યુએસમાં સમુદ્રનું સ્તર વધારી શકે છે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું. તે વરસાદને પણ વિક્ષેપિત કરશે, જે ખેતી કરતા અબજો લોકોને અસર કરી શકે છે. છેલ્લી વખત એમોક લગભગ 115,000 થી 12,000 વર્ષ પહેલાં હિમયુગ દરમિયાન બંધ થયું હતું અને ફરીથી શરૂ થયું હતું, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.

નેચર કોમ્યુનિકેશન્સમાં પ્રકાશિત થયેલ નવો અભ્યાસ, સમય જતાં એમોક પ્રવાહોની મજબૂતાઈમાં ફેરફારનું મૂલ્યાંકન કરવાના માર્ગ તરીકે 1870 સુધીના દરિયાઈ સપાટીના તાપમાનના ડેટાનો ઉપયોગ કરે છે. એવો અંદાજ છે કે અમોક 2025 અને 2095 વચ્ચે તૂટી શકે છે.

આ પૃથ્થકરણ ગ્રીનહાઉસ ગેસના ઉત્સર્જન પર આધારિત છે જે તે દરે વધી રહ્યું છે. જો ઉત્સર્જનમાં ઘટાડો થવાનું શરૂ થયું, તો વિશ્વ પાસે તાપમાનને તે બિંદુથી નીચે રાખવા માટે વધુ સમય હશે જ્યાંથી અમોક સંભવિત રીતે તૂટી જશે.

મેટ ઓફિસ હેડલી સેન્ટરના બેન બૂથ સહિત અન્ય વૈજ્ઞાનિકોએ આ અભ્યાસ સામે વાંધો ઉઠાવ્યો છે અને કહ્યું છે કે અભ્યાસના તારણો “સેટલ્ડ સાયન્સથી દૂર છે”. નેશનલ ઓશનોગ્રાફી સેન્ટરના પ્રોફેસર પેની હેલીડેએ જણાવ્યું હતું કે, અમારી પાસે એવા પુરાવા નથી કે જે સૂચવે છે કે ઘટાડો થયો છે. “અમે જાણીએ છીએ કે એવી સંભાવના છે કે અમોક હવે જે કરી રહ્યું છે તેને કોઈક સમયે રોકી શકે છે, પરંતુ તે વિશે ચોક્કસ બનવું ખરેખર મુશ્કેલ છે,” તેમણે કહ્યું.

તેણીએ કહ્યું, “જો મારા પડોશીઓ મને પૂછે કે મારે હીટવેવ અથવા અણગમતા પતન વિશે ચિંતા કરવી જોઈએ, તો હું કહીશ કે તાપમાન વિશે ચિંતા કરો. આપણે જાણીએ છીએ કે તે પહેલેથી જ થઈ રહ્યું છે અને તે વધુ ખરાબ થવાનું છે.”

ઘણા વૈજ્ઞાનિકો આ અભ્યાસ સામે વાંધો ઉઠાવે છે તેનું કારણ એ છે કે અભ્યાસના લેખકોએ અમોકને કેવી રીતે સમજાયું તે વિશે ઘણી ધારણાઓ કરી હતી. તે કહે છે કે આબોહવા પ્રણાલી અત્યંત જટિલ છે અને નિષ્ણાતો પાસે એમોકને સંપૂર્ણ રીતે સમજવા માટે જરૂરી એવા તમામ પુરાવા નથી.
યુનિવર્સિટી ઓફ રીડિંગના નેશનલ સેન્ટર ફોર એટમોસ્ફેરિક સાયન્સના જ્હોન રોબસન કહે છે કે તે 2025 અથવા 2095 સુધીમાં તૂટી શકે છે તેવી આગાહીઓને ગંભીરતાથી લેવી જોઈએ. આનો અર્થ એવો ન લેવો જોઈએ કે અભ્યાસ મહત્વપૂર્ણ નથી, અથવા અવ્યવસ્થિત થવાની સંભાવનાને ફગાવી દેવી જોઈએ.
પ્રોફેસર રોબસને કહ્યું, “આપણે એ વિચારને ગંભીરતાથી લેવો પડશે કે ઉત્તર એટલાન્ટિકની આબોહવા પ્રણાલીમાં અચાનક ફેરફારો થઈ શકે છે.” “પરંતુ સચોટ આગાહીઓ કે આ સમયમર્યાદામાં થશે અને થશે તે કેટલાક સંશય સાથે લેવું જોઈએ,” તેમણે ઉમેર્યું.