દેશમાં માસિક સ્રાવની સ્વચ્છતા વ્યવસ્થાપન પર સુલભ ફાઉન્ડેશને અહેવાલ બહાર પાડ્યો

નવી દિલ્હી: સુલભ સેનિટેશન મિશન ફાઉન્ડેશન દ્વારા મેન્સ્ટ્રુઅલ હાઈજીન મેનેજમેન્ટ (MHM) પર સોમવારે જારી કરાયેલા રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે દેશમાં માસિક ધર્મ વિશે વધારે વાત નથી થતી, આ મુદ્દે મોટાભાગે મૌન છે, જેના કારણે આરોગ્ય પર અસર થાય છે અને તેના સંબંધિત ગૂંચવણો ઊભી થઈ રહી છે.

“કોમ્બેટિંગ સાયલન્સ ફ્રોમ મેનોર્ચે ટુ મેનોપોઝ” શીર્ષક ધરાવતા અહેવાલમાં હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલી, દૂરસ્થ અને સંવેદનશીલ વસ્તી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે અને માસિક સ્વચ્છતા અને આરોગ્ય સંસાધનોની સમાન પહોંચ માટે મુખ્ય ભલામણો કરે છે.

અહેવાલ સામુદાયિક માન્યતાઓ અને વર્જિતોને પ્રતિબિંબિત કરે છે અને વર્તમાન મેન્સ્ટ્રુઅલ હાઈજીન મેનેજમેન્ટ (MHM) પ્રથાઓ, આંતર-પ્રાદેશિક સહસંબંધો, આરોગ્ય માળખા સાથે મહિલાઓની સંલગ્નતા અને જાહેર નીતિ પર ડેટા પ્રદાન કરે છે.

ફાઉન્ડેશન દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલ અભ્યાસ માસિક સ્રાવ પ્રત્યે જીવન ચક્રનો અભિગમ પણ રજૂ કરે છે અને કિશોરાવસ્થા પછીની સ્ત્રીઓ (24-49 વર્ષની વચ્ચેની વયની) અને વૃદ્ધ માસિક સ્રાવની સ્ત્રીઓ (EAMW)ના મંતવ્યો લે છે.

અહેવાલ પ્રકાશિત કર્યા બાદ સભાને સંબોધતા, સુલભ ઈન્ટરનેશનલના પ્રમુખ કુમાર દિલીપે કહ્યું, “આ સંશોધન મેન્સ્ટ્રુઅલ હાઈજીન મેનેજમેન્ટ (MHM)માં પડકારો વિશે મહત્વપૂર્ણ માહિતી રજૂ કરે છે. તે ખાસ કરીને દેશના દૂરના, પછાત અને ગરીબ વિસ્તારોમાં વૃદ્ધો અને માસિક સ્રાવની સ્ત્રીઓ તેમજ કિશોરવયની છોકરીઓ દ્વારા સામનો કરવો પડે છે.”

“હું આશાવાદી છું કે આ અભ્યાસ નીતિ નિર્માતાઓ, સંશોધકો અને મેન્સ્ટ્રુઅલ હાઈજીન મેનેજમેન્ટ (MHM)માં કામ કરતા લોકોને નવી નીતિઓ અને કાર્યક્રમો અપનાવવા માટે માર્ગદર્શન આપશે, જે ભારતમાં મહિલાઓ અને છોકરીઓની સુખાકારી માટે આ મહત્વપૂર્ણ જરૂરિયાતને સંબોધિત કરશે,” તેમણે કહ્યું.

આ અભ્યાસ હાથ ધરનારી ટીમનું નેતૃત્વ કરનાર નીરજા ભટનાગરે જણાવ્યું, “માસિક સ્રાવથી મેનોપોઝ સુધીની સફર સ્ત્રીના જીવનનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. તેમ છતાં માસિક સ્રાવની આસપાસ ઘણાં કલંક અને મૌન છે, જે મોટી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ તરફ દોરી જાય છે. મેન્સ્ટ્રુઅલ હાઈજીન મેનેજમેન્ટ (MHM)એ પૅડના વિતરણ વિશે નથી, પરંતુ વધુ મહત્ત્વની બાબત એ છે કે તે હાનિકારક સાંસ્કૃતિક પ્રથાઓને સંબોધિત કરવા, મહિલાઓના અવાજને સશક્ત બનાવવા અને આરોગ્ય સેવાઓ, સ્વચ્છતા અને ધોવાની સુવિધાઓમાં તેમની સુરક્ષિત ઍક્સેસ વિશે છે.’

તેમણે કહ્યું, “સુલભ પાંચ દાયકાથી વધુ સમયથી પાણી, સ્વચ્છતા અને સ્વચ્છતા (WASH) મુદ્દાઓમાં મોખરે છે અને આ સંશોધન દ્વારા તે એક મજબૂત મેન્સ્ટ્રુઅલ હાઈજીન મેનેજમેન્ટ (MHM) રોડમેપ બનાવવા માટે હિતધારકો સાથે જોડાવવા માંગે છે, જેને આપણે સમગ્ર દેશમાં લાગુ કરી શકીએ. ”

સત્તાવાર નિવેદન અનુસાર, આ અભ્યાસ સાત ભારતીય રાજ્યો આસામ, બિહાર, છત્તીસગઢ, હરિયાણા, મહારાષ્ટ્ર, ઓડિશા અને તમિલનાડુના 14 જિલ્લાઓ (11 મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લાઓ)માં હાથ ધરવામાં આવ્યો છે.

તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે સંશોધનમાં દેશના અંતરિયાળ વિસ્તારોમાં વિવિધ જાતિઓને આવરી લેતા 22 બ્લોક્સ અને 84 ગામોની 4839 મહિલાઓ અને છોકરીઓ સામેલ છે.

“અહેવાલના તારણો ભારત સરકારની માસિક સ્વચ્છતા નીતિ અને સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સ (SDGs) હાંસલ કરવા માટેની પ્રતિબદ્ધતાને પૂરક બનાવવાની અપેક્ષા છે.” તેમ નિવેદનમાં જણાવાયું છે.