સ્વચ્છ ભારત મિશન અર્બન 2.0 હેઠળ નાના શહેરોમાં સુએજ ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ માટે રૂ. 11,785 કરોડના પ્રોજેક્ટને મંજૂરી

‘વોટર પ્લસ સિટી’ ‘સ્વચ્છતા ઇકોસિસ્ટમ’ને બદલવા માટે માર્ગદર્શક બની રહ્યાં છે

શહેરી પાણીનું લેન્ડસ્કેપ સતત બદલાઈ રહ્યું છે અને જળ સંરક્ષણની સાથે તેનો પુનઃઉપયોગ એ શહેરોનું લક્ષ્ય બની ગયું છે. સ્વચ્છ ભારત મિશન અર્બન અંતર્ગત હવે શહેરોમાંથી નીકળતા વપરાયેલા પાણીને મહત્વ આપવામાં આવી રહ્યું છે. એક વખત વપરાતા પાણીને વિવિધ હેતુઓ માટે એકત્ર કરવા, પ્રક્રિયા કરવા, રિસાયકલ કરવા અને પુનઃઉપયોગ કરવા પર ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે.

ટકાઉપણું એ શહેરી સ્વચ્છતાનો અભિન્ન ભાગ છે. વોટર પ્લસ સર્ટિફિકેશન મુજબ, ઘરો અને ઔદ્યોગિક એકમોમાંથી કચરાના સ્વરૂપમાં પાણીને સંતોષકારક સ્તરે ટ્રીટ કરવું જોઈએ અને તે પછી જ તેને જળાશયોમાં છોડવું જોઈએ. શહેરો હવે પાણીની સાર્વત્રિક પહોંચ અને ટકાઉ વ્યવસ્થાપન સુનિશ્ચિત કરી રહ્યાં છે, જે ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો તરફનું બીજું મજબૂત પગલું છે. શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓ શહેરો માટે ‘ લાંબા ગાળાના ગંદા પાણીના પુનઃઉપયોગની યોજનાઓ ‘ તૈયાર કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે , જે સ્પષ્ટપણે તમામ માટે ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓનું વર્ણન કરે છે.

વપરાયેલ પાણી વ્યવસ્થાપન અભિગમ

શહેરી જળ સંસાધનો હેઠળ વપરાયેલા પાણીને માત્ર એકત્ર, ટ્રીટમેન્ટ અને પરિવહન જ નહીં, પરંતુ ટકાઉ સ્વચ્છતા અને વપરાયેલા પાણીના વ્યવસ્થાપન માટે ઉચ્ચ સ્તરના પ્રયાસો પણ કરવા. ટકાઉ શહેરો બનવાના માર્ગ પર, આ શહેરો પરિપત્ર અર્થતંત્રના લક્ષ્ય સુધી પહોંચવા માટે તેમની પ્રતિબદ્ધતા પણ દર્શાવે છે. ODF++ પ્રોટોકોલ દ્વારા, શહેરોનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવી રહ્યું છે કે શું તેઓ ફેકલ સ્લજ અને સેપ્ટેજ સહિત તમામ ગંદા પાણીનો સુરક્ષિત રીતે નિકાલ કરી રહ્યા છે. બીજી તરફ, વોટર પ્લસ પ્રોટોકોલ, શહેરોનું આ દૃષ્ટિકોણથી મૂલ્યાંકન કરે છે કે તેઓ માત્ર વપરાયેલા પાણીને એકત્ર, પરિવહન અને ટ્રીટમેન્ટ કરતા નથી, પરંતુ ફેકલ સ્લજ અને વપરાયેલ પાણીનો પુનઃઉપયોગ પણ કરે છે, જેથી પર્યાવરણ પ્રદૂષિત ન થાય.

આજે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર નિર્માણની ગતિ તેની ટોચ પર છે અને ઘણા લોકોએ વપરાયેલા પાણીનો પુનઃઉપયોગ કરીને ઘરો અને શહેરો બનાવવાનું શરૂ કર્યું છે. SBM 2.0 હેઠળ નાના શહેરો માટે 4900 MLD ની ક્ષમતાવાળા સુએજ ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ્સ સ્થાપવા માટે રૂ. 11,785 કરોડના પ્રોજેક્ટને મંજૂરી આપવામાં આવી છે .

પાણી વત્તા શહેર

ઈન્દોર , સુરત , નવી દિલ્હી મ્યુનિસિપલ કાઉન્સિલ (NDMC) , તિરુપતિ , ચંદીગઢ , નવી મુંબઈ , વિજયવાડા , હૈદરાબાદ , બૃહદ વિશાખાપટ્ટનમ , કરાડ , પંચગની , ભોપાલ , બારામતી અને મૈસૂર તમામ વોટર+ પ્રમાણિત શહેરો છે. આ શહેરો અન્ય શહેરો માટે મશાલ વાહક રહ્યા છે. આ શહેરો માત્ર વપરાયેલા પાણીને એકત્ર કરવા અને સુરક્ષિત રીતે ટ્રીટ કરવામાં સક્ષમ નથી પણ ગૌણ/તૃતીય સારવાર પછી પાણીનો પુનઃઉપયોગ કરવા માટે પણ સક્ષમ છે. ટ્રીટેડ ગંદા પાણીના પુનઃઉપયોગ માટે ભારત ઝડપથી વિકસતા બજારોમાંના એક તરીકે ઉભરી રહ્યું છે .ખાસ કરીને ઔદ્યોગિક પુનઃઉપયોગ માટે.

ઈન્દોરનું જળ સંરક્ષણ મોડલ

વોટર પ્લસ સર્ટિફિકેશન મેળવનાર પ્રથમ શહેર બન્યા પછી, ઇન્દોરે તેની કેપમાં વધુ એક પીછા ઉમેર્યું છે. ઇન્દોરે ટકાઉ સ્વચ્છતામાં એક છાપ ઉભી કરી અને જળ વ્યવસ્થાપન પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કર્યો જે માત્ર અનુકરણીય જ નહીં , પરંતુ ઘણા નાના શહેરો દ્વારા પણ પ્રેરિત હતા. હાલમાં , ઇન્દોરમાં નદીઓ અને કુદરતી અને માનવસર્જિત સ્ટ્રોમ ડ્રેઇન્સમાંથી વહેતું કોઈ સારવાર ન કરાયેલ ગંદુ પાણી નથી. 2020 સુધીમાં , ઇન્દોરમાં હાલના 3 કેન્દ્રીયકૃત STP ઉપરાંત 7 વિકેન્દ્રિત STP હતા અને ટ્રીટેડ ગંદુ પાણી વહન કરવા માટે 200 કિમીથી વધુ પાઇપ નેટવર્ક નાખવામાં આવ્યું હતું. મધ્યપ્રદેશના સૌથી મોટા શહેરે જળ સંરક્ષણ (ભૂગર્ભ જળ અને સપાટી પરના પાણી) માટે પ્રયાસો શરૂ કર્યા અને 2022 સુધીમાં પાણી બચાવવાની યોજના બનાવી.4 મહિનામાં શહેરના વિવિધ રહેણાંક અને બિન-રહેણાંક વિસ્તારોમાં 1.25 લાખથી વધુ વરસાદી પાણી સંગ્રહ એકમો સ્થાપિત કર્યા છે .

નવી મુંબઈની વોટર પ્લસ યાત્રા

5 સ્ટાર અને વોટર પ્લસ પ્રમાણપત્ર પ્રાપ્ત કરનાર નવી મુંબઈ મહારાષ્ટ્રનું એકમાત્ર અને પ્રથમ શહેર છે . નવી મુંબઈએ સુએજ ટ્રીટમેન્ટ ટેક્નોલોજીમાં સુધારો કર્યો છે અને 30 લાખની વસ્તીની ગંદાપાણીની સારવારની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે એસટીપીની રચના કરી છે .

આ શહેરમાં 100% યાંત્રિક ગટર લાઇન અને સેપ્ટિક ટાંકીની સફાઈ કરવામાં આવે છે . શહેરના 30 થી વધુ ઉદ્યાનોમાં 30% થી વધુ ટ્રીટેડ પાણીનો પુનઃઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે . તમામ ઘન કચરાના વાહનો , કોમ્પેક્ટર્સ , સિટી ટ્રાન્સપોર્ટ બસો , સ્પ્રિંકલર્સ અને રોડ ડિવાઈડરને શુદ્ધ પાણીથી સાફ કરવામાં આવે છે.

પૂર્વ કિનારે રત્ન

આંધ્રપ્રદેશ વોટર પ્લસ કેટેગરીમાં ત્રણ શહેરો – તિરુપતિ, વિજયવાડા અને વિશાખાપટ્ટનમ ધરાવતું પ્રથમ રાજ્ય બન્યું છે. વિઝાગ પાસે કુલ 172 એમએલડી ક્ષમતાવાળા 17 ગંદાપાણીના શુદ્ધિકરણ પ્લાન્ટ છે. ગટરના પાણીને વધુ સારા સ્તરે ટ્રીટ કરવા માટે, શહેરે તમામ ઘરોને અંડરગ્રાઉન્ડ નેટવર્ક (UGD)ના સંકલિત ક્લસ્ટરમાં લાવવા માટે પગલાં લીધાં છે. જીવીએમસીએ જાતે સફાઈ ટાળવા માટે મેનહોલ સાફ કરવા માટે રોબોટિક મશીન (બેન્ડિકૂટ) રજૂ કર્યું છે.

225 MLD સુએજ ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટનું સૌથી ઝડપી બાંધકામ અને કમિશનિંગ

આ પ્રોજેક્ટનો ધ્યેય એ સુનિશ્ચિત કરવાનો હતો કે માત્ર ઘરેલું વપરાશનું પાણી અથવા તાજા/વાવાઝોડાનું પાણી બુદ્ધ દરિયામાં વહે છે જેથી ભૂગર્ભ જળની ગુણવત્તામાં સુધારો થાય. 17 માર્ચ , 2021 ના રોજ શરૂ થયેલો પ્રોજેક્ટ કોવિડ-19 રોગચાળાના પડકારો છતાં 2 ડિસેમ્બર , 2022 એટલે કે 625 દિવસમાં પૂર્ણ થયો હતો. તેની ઝડપી કામગીરીને કારણે, આ પ્રોજેક્ટ પૂર્ણ થયો અને ઇન્ટરનેશનલ બુક ઓફ વર્લ્ડ રેકોર્ડમાં તેનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો.

સ્વચ્છ ભારત મિશન અર્બન 2.0 નું લક્ષ્ય 2026 સુધીમાં તમામ શહેરોમાં ગટરની સુવિધા સ્થાપિત કરવાનું છે , જેમાં ઓછામાં ઓછા 50% શહેરો વોટર પ્લસ છે.