ISRO દુનિયાને બતાવશે તાકાત, કેપ્સ્યુલમાં ૩ સભ્યો અંતરીક્ષની મુસાફરી કરી પરત ફરશે

નવીદિલ્હી: ચંદ્રયાન-૩ના ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ અને આદિત્ય એલ1ના પૃથ્વી પરથી પ્રસ્થાન પછી ISROનું ધ્યાન હવે ગગનયાન (Mission Gaganyan) છે, જે મહત્વાકાંક્ષી મિશન છે જે પ્રથમ વખત ભારતીય અવકાશયાત્રીને અવકાશમાં મોકલશે. મિશનનો ફુલ પ્રૂફ ફાઈનલ પ્લાન તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે અને તેનું અંતિમ પરીક્ષણ ઓક્ટોબરમાં કરવામાં આવશે, જેમાં અવકાશયાત્રીઓના સુરક્ષિત પરત ફરવાના મોડ્યુલની તપાસ કરવામાં આવશે. આમાં એ નક્કી કરવામાં આવશે કે અવકાશમાંથી અવકાશયાત્રીઓને લાવનાર કેપ્સ્યુલ દરિયામાં ક્યાં પડી જશે અને તેમને કેવી રીતે બચાવી લેવામાં આવશે.

ગગનયાન મિશનની સફળતા સાથે ભારત અવકાશયાત્રીઓને અવકાશમાં મોકલનાર વિશ્વનો ચોથો દેશ બની જશે. અત્યાર સુધી માત્ર અમેરિકા, રશિયા અને ચીન જ પોતાના દમ પર આ સિદ્ધિ મેળવી શક્યા છે, અન્ય દેશોના અવકાશયાત્રીઓ આ દેશોની સ્પેસ એજન્સીઓના બળ પર ત્યાં પહોંચ્યા છે. ઓક્ટોબરમાં અંતિમ પરીક્ષણ પછી ISRO મિશનની પ્રક્ષેપણ તારીખ પર કામ કરશે. હાલમાં કોઈ તારીખ નક્કી કરવામાં આવી નથી, પરંતુ એવું માનવામાં આવે છે કે ભારતીય અવકાશયાત્રીઓ ૨૦૨૪ની શરૂઆતમાં આકાશમાં જઈ શકે છે.

મિશન કેટલા દિવસ ચાલશે?… તે વિષે જણાવીએ તો, ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) આવતા મહિનાની શરૂઆતમાં મિશનના અંતિમ પરીક્ષણો હાથ ધરશે. આ માટે ઈસરોએ એક સ્પેસ કેપ્સ્યુલ વિકસાવી છે જેમાં ત્રણ સભ્યોના ક્રૂ રહી શકે છે. અવકાશયાત્રીઓની આ ટીમને ત્રણ દિવસ માટે પૃથ્વીથી ૪૦૦ કિલોમીટર દૂર સ્થિત LEO ભ્રમણકક્ષામાં મોકલવામાં આવશે. તેઓ ત્રણ દિવસ સુધી અવકાશમાં રહેશે. આ પછી આ કેપ્સ્યુલ પાછી લાવવામાં આવશે. ભારતીય અવકાશયાત્રીઓને HLVM 3 રોકેટ દ્વારા અવકાશમાં મોકલવામાં આવશે. આ માટે ISRO તેના ભારે રોકેટ LVM-3માં ફેરફાર કરી રહ્યું છે, જેથી તે રોકેટ ક્રૂને અવકાશમાં લઈ જતી કેપ્સ્યુલને સુરક્ષિત રીતે લઈ જઈ શકે.

શ્રી હરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરના ડાયરેક્ટર એ રાજરાજને એક ઈન્ટરવ્યુમાં જણાવ્યું હતું કે આ રોકેટમાં એચ એટલે માનવ રેટેડ. ક્રૂ કેપ્સ્યુલ HLVM રોકેટ પર લગાવવામાં આવશે. તે ક્રૂ કેપ્સ્યુલને પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જશે. આ પછી, અવકાશયાત્રીઓ ત્રણ દિવસ સુધી પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં પરિભ્રમણ કરશે. આ પછી તેમને પૃથ્વી પર પાછા લાવવામાં આવશે. ગગનયાન મિશન માટે ISRO જે પરીક્ષણો કરી રહ્યું છે તેનું મુખ્ય ધ્યાન અવકાશયાત્રીઓની સુરક્ષિત પરત ફરવા પર છે. વાસ્તવમાં, પૃથ્વી તરફ પાછા ફર્યા પછી, ક્રૂ કેપ્સ્યુલ રોકેટથી અલગ થઈ જશે. આ પછી તેને લાવવાની જવાબદારી તેમાં લગાવવામાં આવેલા L-40 એન્જિન દ્વારા ભજવવામાં આવશે. કેપ્સ્યુલ પેરાશૂટથી પણ સજ્જ હશે, જે પૃથ્વીથી થોડાક કિલોમીટરના અંતરે પહોંચતા પહેલા આપોઆપ ખુલી જશે.

ઈસરોએ જે રીતે મિશનનું આયોજન કર્યું છે તે મુજબ આ કેપ્સ્યુલ હિંદ મહાસાગરમાં પડશે. ભારતીય નૌકાદળની ઘણી ટીમો અહીં પહેલેથી જ તૈયાર હશે. નૌકાદળનું કામ કેપ્સ્યુલ સમુદ્રમાં પડતાની સાથે જ અવકાશયાત્રીઓને બચાવવાનું રહેશે.

જો રોકેટ નિષ્ફળ જશે તો શું થશે?… જે વિષે જણાવીએ તો, ગગનયાન મિશન કરતા અવકાશયાત્રીઓની સુરક્ષા પર ઈસરોનું ધ્યાન વધુ છે, ઈસરોના વૈજ્ઞાનિકો અવકાશમાં થઈ શકે તેવા દરેક પાસાઓ પર ધ્યાન આપી રહ્યા છે, જો રોકેટ ફેલ થશે તો શું થશે તેની સંભાવના પર પણ કામ થઈ રહ્યું છે. જેથી આપણા અવકાશયાત્રીઓ સુરક્ષિત રીતે પૃથ્વી પર પાછા આવી શકે. આ માટે પાંચ અલગ-અલગ પ્રકારના જોખમ પર કામ કરવામાં આવી રહ્યું છે. ખાસ કરીને ક્રૂ કેપ્સ્યુલને એવી રીતે ડિઝાઈન કરવામાં આવી રહી છે કે કોઈ મદદ ન મળે તો તે પોતાની જાતને નિયંત્રિત કરી શકે છે અને તેને સુરક્ષિત રીતે જમીન પર પાછી લાવી શકે છે.

ઈસરોના ગગનયાન મિશનમાં ત્રણ અવકાશયાત્રીઓને અવકાશમાં મોકલવાના છે, પરંતુ આ માટે ઈસરો દ્વારા ચાર અવકાશયાત્રીઓ તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યા છે, તેમની સંખ્યા ભવિષ્યમાં વધુ વધારી શકાય છે, કારણ કે ભારતના કેટલાક અવકાશયાત્રીઓને ઈન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન પર પણ મોકલવામાં આવશે. જેમને મોકલવાના છે તેમને નાસા દ્વારા જ તાલીમ આપવામાં આવશે, આ ટીમ ગગનયાન મિશન પછી તરત જ અમેરિકા જશે.